Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
«Να αντικρίσουμε την Ιστορία κατάματα, για να αντέξουμε την αλήθεια των όποιων αρνητικών σημάδεψαν αυτή την περίοδο: καιροσκοπισμοί, κάλπικοι Φιλέλληνες, εμφύλιοι πόλεμοι, κακουχίες της καθημερινότητας, αντιζηλίες και έχθρες...», προτείνει ο Κώστας Ακρίβος. Το βιβλίο του με τίτλο «Πότε διάβολος πότε άγγελος» (εκδ. Μεταίχμιο) με κεντρικό ήρωα τον Γεώργιο Καραϊσκάκη αλλά και τον Μήτρο Αγραφιώτη με τον οποίο ο συγγραφέας έχει μακρινή συγγένεια, προκάλεσε λογοτεχνικό ενδιαφέρον με την κυκλοφορία του. Και αυτό στάθηκε αφορμή για μια κουβέντα με τον κ. Ακρίβο.
-Λέτε πως το βιβλίο σας είναι μια αυτο-μυθιστορία. Στο κείμενο πέρα από τον Καραϊσκάκη υπάρχει μια σύνδεση με τον Μήτρο Αγραφιώτη, με τον οποίο έχετε και μια μακρινή συγγένεια. Πώς αντιμετωπίσατε αυτή την πρόκληση και τον σύνδεσμο ανάμεσά τους; Τι στοιχεία ήρθαν στο φως;
-Ο ένας, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, πέρασε όλη τη ζωή του αγνοώντας ποιος ήταν ο πατέρας του. Ο Μήτρος Αγραφιώτης, έτσι όπως εξυφαίνεται μέσα από τη μυθιστορηματική πλοκή, γνώρισε και αγάπησε για πατέρα λάθος άνθρωπο. Όμως τους ενώνει κάτι βαθύτερο, που ο δεύτερος το αγνοεί και ο πρώτος το αποσιωπά επίτηδες. Η έρευνα έφερε στην επιφάνεια ό,τι είχε να κάνει με την ιστορική αλήθεια και, πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι ο Καραϊσκάκης έκανε ταμία του (κεμερτζή) τον Μήτρο Αγραφιώτη. Τις ημιφωτισμένες σχέσεις ανάμεσά τους ανέλαβε η μυθοπλασία να ξεδιαλύνει, για τους δικούς της βέβαια σκοπούς και με τα δικά της εργαλεία.
-Τι κάνει τον Καραϊσκάκη να είναι από τους ήρωες της Επανάστασης που έμειναν στη μνήμη μας;
-Η αλήθεια ίσως πρέπει να αναζητηθεί στην απάντηση που έδωσε ο Νικόλας Κασομούλης σε κάποιον οπλαρχηγό, όταν αυτός του πρότεινε να μηχανορραφήσουν εις βάρος του Καραϊσκάκη. Ανάμεσα στα πολλά, του είπε και τα εξής για το ήθος του καπετάνιου: «... αρκετά διέτριψα μελετών τον χαρακτήρα όλων των Οπλαρχηγών μας, καθώς και συ τους γνωρίζεις, ειλικρινέστερον όμως δεν είδα. Διά τούτο, ας υπηρετούμεν με την προθυμίαν όλην υπό τας διαταγάς του να κάμωμεν δουλειάν. Αυτός ούτε παιδιά μεγάλα, ούτε συγγενείς έχει να διαδώση την δόξαν του· είναι μόνος του. Μούλος, ξεμούλος, αυτός είναι δι’ ημάς όστις θα μας δείξη τον πόλεμον και την αληθήν δόξαν. Διότι από το μηδέν, χωρίς πολιτικόν κόμμα, χωρίς τίποτες, αλλά μόνον με την παληκαργιάν του και ειλικρινήν αφοσίωσιν εις το Έθνος –μ’ όλα τα κυνηγήματα οπού τον εκάμαμεν, καθώς ηξεύρεις, όλοι– έφθασεν έως αυτού, οπού ούτε έφθασεν άλλος, ούτε θα φθάση».
-Στον τίτλο υπάρχει μια αντίφαση. Πόσο αντιφατικός είναι και ο κεντρικός ήρωας;
-Όντως. Από τη μια έχουμε να κάνουμε με μια προσωπικότητα της Επανάστασης, που διακατεχόταν από τα αισθήματα του πατριωτισμού, της ανιδιοτέλειας και της στρατηγικής ευφυΐας. Από την άλλη ωστόσο δεν μπορεί να παραβλεφθεί και το σκοτεινό παρελθόν του, όχι μόνο σε ό,τι έχει να κάνει με την καταγωγή του (νόθος) ή τα δύσκολα παιδικά χρόνια του, αλλά και με τη διφορούμενη έως αρνητική δράση του τα χρόνια που ήταν κλέφτης και επιζητούσε εναγωνίως και όχι πάντοτε με θεμιτά μέσα να κάνει δικό του το αρματολίκι των Αγράφων.
-Έχουν γραφτεί πολλά για τον θάνατό του, ενώ ακόμα και μετά θάνατον, ακόμα και τα οστά του είχαν περιπέτειες και μοιράστηκαν σε διάφορα σημεία. Γιατί προκάλεσε τόσο ενδιαφέρον και μετά θάνατον;
-Ίσως εδώ συμπυκνώνεται η ενοχή της ελληνικής πολιτείας για τις κατά σειρά αδικίες που επιφύλαξε στον Καραϊσκάκη, αλλά και επειδή κάποιες τοπικές κοινωνίες θέλησαν να αποκτήσουν ηρωική αίγλη οικειοποιούμενες την καταγωγή του.
-Πέρα από τους κεντρικούς ήρωες το βιβλίο μάς μεταφέρει σε μια άλλη εποχή. Βλέπουμε την καθημερινότητα των αγωνιστών. Αποδώσατε αυτό το κλίμα στον αναγνώστη δίχως επιτήδευση. Πώς τα καταφέρατε;
-Έχουμε κορεσθεί με τη “μυθολογία του ’21”. Είναι πια καιρός να αντικρίσουμε την Ιστορία κατάματα, για να αντέξουμε την αλήθεια των όποιων αρνητικών σημάδεψαν αυτή την περίοδο: καιροσκοπισμοί, κάλπικοι Φιλέλληνες, εμφύλιοι πόλεμοι, κακουχίες της καθημερινότητας, αντιζηλίες και έχθρες... Ένα φόντο ιστορικό δεν έχει μονάχα λαμπερά χρώματα΄ οι φωτοσκιάσεις και κυρίως οι σκιές είναι αυτές που κάνουν αληθινό τον “ζωγραφικό πίνακα”.
-Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821; Τι πρέπει να θυμόμαστε από τον Αγώνα που δόθηκε;
-Παραφράζοντας τον Διονύσιο Σολωμό: “Δεν το ΄λπιζα να ΄ν΄ η ελευθερία μέγα καλό και πρώτο!”
-Ποια αναγνώσματα σας κρατούν συντροφιά αυτό το διάστημα;
-Το δοκίμιο του Λάκη Προγκίδη “Τα μυστήρια του μυθιστορήματος Από τον Κούντερα στον Ραμπελαί” και τα μυθιστορήματα “Το Πέρασμα του Μακελάρη” του John Williams και “Γη που χάνεται” της Julia Philllips.
