Της Κωνσταντίνας Καδέρη
Σύμφωνα με έρευνα του Guardian το 98% των Ευρωπαίων αναπνέει εξαιρετικά επιβλαβή μολυσμένο αέρα που συνδέεται με 400.000 θανάτους ετησίως. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης, υποδεικνύουν ότι η Καρδία, η Θέρμη και τα δυτικά προάστια, παρουσιάζονται ως οι πιο επιβαρυμένες περιοχές της πόλης. Ο καθηγητής περιβαλλοντικής μηχανικής του ΑΠΘ, Δημοσθένης Σαρηγιάννης εξήγησε στον Τύπο Θεσσαλονίκης πως η κατ’ αποκλειστικότητα εστίαση στις δύο αυτές περιοχές είναι λανθασμένη συνιστώντας να εξεταστούν τα συνολικότερα συμπεράσματα της μελέτης. «Δεν αμφισβητώ τα δεδομένα αυτά, απλώς τα ακούω με λίγο επιφύλαξη».
Σχετικά με την αναφερόμενη έρευνα, ο Guardian συνεργάστηκε με εμπειρογνώμονες σε θέματα ρύπανσης για να δημιουργήσει έναν διαδραστικό χάρτη που αποκαλύπτει τις χειρότερα πληγείσες περιοχές της γηραιάς ηπείρου. Οι μετρήσεις αφορούν τα PM2. 5 - μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια που παράγονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων. Τα PM2. 5 αναφέρονται σε ατμοσφαιρικά σωματίδια (PM) που έχουν διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα, δηλαδή περίπου το 3% της διαμέτρου μιας ανθρώπινης τρίχας και μπορούν να γίνουν αντιληπτά μόνο με μικροσκόπιο, ενώ είναι ακόμη μικρότερα από τα αντίστοιχα σωματίδια PM10 που ονομάζονται επίσης και λεπτά σωματίδια.
Τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν από ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης στις Κάτω Χώρες και του Ελβετικού Ινστιτούτου Τροπικής και Δημόσιας Υγείας (Swiss TPH) στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, Expanse Project. Χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό πηγών, μοντελοποίησαν τα μέσα ετήσια επίπεδα PM2,5 σε όλη την Ευρώπη για το 2019, με τη σημείωση ότι τα επίπεδα ρύπανσης δεν αναμένεται να διαφέρουν σημαντικά σήμερα.
Έτσι, όπως καταδεικνύουν τα ευρήματα της έρευνας η Ανατολική Ευρώπη βρίσκεται σε χειρότερη θέση από τη Δυτική Ευρώπη, εκτός από την Ιταλία, όπου πάνω από το ένα τρίτο των κατοίκων της κοιλάδας του Πάδου και των γύρω περιοχών στο βόρειο τμήμα της χώρας, αναπνέουν τοξικό αέρα που υπερβαίνει 4 φορές τις κατευθυντήριες γραμμές που προβλέπει ο ΠΟΥ. Αντίθετα, στη Σουηδία δεν υπάρχει καμία περιοχή που να υπερβαίνει στο διπλάσιο τον επιτρεπόμενο δείκτη που θέτει ο ΠΟΥ, ενώ ορισμένες περιοχές στη βόρεια Σκωτία είναι από τις λίγες σε όλη την Ευρώπη που πέφτουν κάτω από αυτόν.
Τζάκια και flyover “επιστήθια χτυπήματα” για τη ρύπανση του αέρα στη πόλη
«Η Θεσσαλονίκη έχει υψηλές συγκεντρώσεις σωματιδίων στη περιφέρεια της. Είναι γνωστό. Στην ανατολική Θεσσαλονίκη οι τιμές είναι πολύ καλύτερες. Οι τιμές που έχουμε στη Καρδία και στη Θέρμη δεν είναι κάτι περίεργο απλώς μας κάνει εντύπωση γιατί δεν είναι το κέντρο της πόλης. Ωστόσο, το να έχουμε υψηλές συγκεντρώσεις σωματιδίων σε περιοχές εκτός του αστικού ιστού δεν είναι δύσκολο να συμβεί. Ένας λόγος είναι η χρήση ξυλείας για θέρμανση. Τα παραγόμενα ρυπογόνα σωματίδια δεν συνδέονται μόνο με την επιβάρυνση του αέρα έξω αλλά και με την επιβάρυνση του αέρα στον εσωτερικό μας χώρο. Έχουμε μετρήσει ότι η αύξηση στα λεπτά σωματίδια, που είναι και τα πιο επικίνδυνα, είναι 5-7 φορές παραπάνω από την κανονική τιμή» υπογραμμίζει ο κ. Σαρηγιάννης.
Η αυξημένη κίνηση στους δρόμους αποτελεί έναν ακόμα επιλήψιμο λόγο. «Ξέρουμε όλοι τα προβλήματα που δημιουργούνται στον περιφερειακό λόγω των εργασιών για το flyover, τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να έχουμε επιβλαβείς συγκεντρώσεις σωματιδίων. Όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες για το flyover και η κατασκευή τεθεί σε λειτουργία, υπολογίζεται ότι θα βοηθήσει στη μείωση των δεικτών γιατί θα υπάρξει μια καλύτερη κυκλοφοριακή ροή στη περιφέρεια της Θεσσαλονίκης. Υπάρχουν, όμως, ερωτήματα που αφορούν τα σημεία εισόδου και εξόδου. Επειδή δεν είναι αρκετά, προβλέπεται να υπάρχουν αυξημένες συνθήκες κίνησης σε περιοχές κοντά στο αστικό συγκρότημα. Αυτό αυτομάτως σημαίνει ότι η συνδυαστική δράση με λοιπούς παράγοντες (όπως η καύση ξύλων για θέρμανση) θα επιτείνουν συνολικά την ατμοσφαιρική ρύπανση, επιδεινώνοντάς την ποιότητα του αέρα και άρα την υγεία μας» προσθέτει.
Η υπέρβαση των οριακών τιμών στα σωματίδια ΑΣ10 στη Θεσσαλονίκη και η προσφυγή της Κομισιόν λόγω παραβάσεως
Στο πλαίσιο αυτό αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το Φεβρουάριο του 2021, η Επιτροπή άσκησε ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσφυγή λόγω παραβάσεως της οδηγίας 2008/50/ΕΚ η οποία αφορά την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, καθορίζοντας στόχους α) για την ποιότητα του αέρα, β) τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και γ) την ποιότητα του περιβάλλοντος. Έτσι, λοιπόν, η προσφυγή για την υπόθεση C-70/21, η οποία βρίσκεται ακόμα σε εκκρεμή κατάσταση, ασκήθηκε προκειμένου να διαπιστωθεί ότι η Ελλάδα παρέβη:
- τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία, αφενός, έχοντας υπερβεί κατά τρόπο συστηματικό και διαρκή τις οριακές τιμές για τις συγκεντρώσεις σωματιδίων ΑΣ10, όσον αφορά την ημερήσια τιμή από το 2005 στον οικισμό EL0004 Θεσσαλονίκης, και, αφετέρου, παραλείποντας να θεσπίσει, από τις 11 Ιουνίου 2010, κατάλληλα μέτρα για την διασφάλιση της συμμορφώσεως προς τις οριακές τιμές στον ίδιο οικισμό
- την υποχρέωσή της να λάβει να απαραίτητα μέτρα ώστε η περίοδος υπερβάσεως των οριακών τιμών να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη.
«Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια μικρή βελτίωση σε ότι αφορά τις υπερβάσεις των ορίων που θέτει η ευρωπαϊκή νομοθεσία σε σχέση με τα σωματίδια, καθώς βελτιώθηκε ο στόλος των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στην πόλη. Αντικαταστάθηκαν, δηλαδή, παλαιότερα οχήματα με οχήματα καλύτερης τεχνολογίας στις εκπομπές ρύπων, καθώς επίσης χρησιμοποιήθηκαν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να θερμανθεί το νοικοκυριό που είναι λιγότερο ρυπογόνες, όπως είναι το φυσικό αέριο» σημειώνει ο καθηγητής κ. Σαρηγιάννης ενώ δεν παραλείπει να αναφερθεί στην τηλεργασία της τάξεως του 15% στο τομέα των υπηρεσιών, ως άμεσου μέτρου μείωσης της περιβαλλοντικής ρύπανσης στη ζώνη περιοχής που ανιχνεύεται το πρόβλημα. «Είναι θέμα μιας απόφασης» συμπληρώνει.
Ευρώπη και ΠΟΥ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου
Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει καταστεί βασικό ζήτημα, με την ΕΕ να δέχεται πιέσεις να κάνει περισσότερα για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης κρίσης που απειλεί τη δημόσια υγεία. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρουν ότι οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις PM2. 5 δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m3). Η νέα ανάλυση του Guardian διαπίστωσε ότι μόνο το 2% του πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε περιοχές εντός αυτού του ορίου.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της υιοθέτησης των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ για τα PM2,5 έως το 2035. Ο νόμος, ο οποίος πρέπει ακόμη να οριστικοποιηθεί στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο, θα θέσει ένα νομικά δεσμευτικό όριο για τις ετήσιες συγκεντρώσεις PM2. 5 στα 5μg/m3, από 25μg/m3 που ισχύουν σήμερα.
